2017թ. մայիսի 5-ին ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղում կայացավ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի կողմից, Ռուսաստանի Դաշնության ֆինանսավորմամբ իրականացվող «START UP. Քայլ 2. մտքի հստակեցում և ձեռնարկատիրական հատկանիշներ» ուսուցում-քննարկումը, որը վարում էր բիզնես-դասընթացավար Գագիկ Ցուցուլյանը:

Ուսուցում-քննարկմանը մասնակցում էին ԵՊՀ ԻՄ-ի տարբեր ֆակուլտետների  ուսանողներ և շրջանավարտներ:

Գ.Ցուցուլյանը խոսեց  մտքի հստակեցման և ձեռներեցի ձեռնարկատիրական հատկանիշների մասին: Նա, ներկայացնելով անհատի սպասումները, պատկերեց  ներկաների սպասումների ծառը և նրանց առաջարկեց գրել իրենց նպատակները, դրանց նպաստող և խոչընդոտող գործոնները:

Դասընթացավարը ուրախությամբ նկատեց, որ քննարկման արդյունքում մասնակիցներին հաջողվեց վերհանել ձեռներեցին բնորոշ հատկություններ, ինչը կնպաստի նրանց ձեռնարկած աշխատանքների իրականացմանը:

Այնուհետև Գ.Ցուցուլյանը մասնակիցներին խնդրեց առանձնացնել ձեռներեցին բնորոշ 10 հատկանիշ, որոնք կնպաստեն նոր ձևավորվող բիզնեսի առաջխաղացմանն ու կայունացմանը՝ շեշտը դնելով մշտական հաջողություն ունենալու անհրաժեշտության վրա:

Ամփոփելով ուսանողների  արտահայտած տեսակետները՝ դասընթացավարը թվարկեց  ձեռներեցի՝ միջազգային փորձով հիմնավորված  հատկանիշները, ընդգծեց, որ միայն հավանական հաջողության  հույսով  ձեռնարկումները ենթակա  են  ձախողման:

Ուսուցում-քննարկման երկրորդ փուլը նվիրված էր նախորդ հանդիպման ընթացքում ձևավորված խմբերի կողմից մշակված start up-երին: Խմբերը ներկայացրին  իրենց ընտրած գյուղում  տուրիստական ծառայության բնույթը, նշեցին  ծրագրի իրականացումը խթանող և սահմանափակող գործոնները, սահմանեցին առաջարկվող ծառայություններից օգտվող հաճախորդների խմբերը: 

Մասնակիցների հնարամիտ առաջարկությունները ոգևորեցին ներկաներին՝ հուշելով հետաքրքիր լուծումներ տուրիզմի հետազոտական և զարգացման նոր ձևավորվող կենտրոնի համար:

Կազմակերպիչները, գնահատելով կատարված աշխատանքները, ուշադրություն դարձրեցին, թե որքանով էին ներկայացվող ծրագրերը  յուրահատուկ և իրատեսական:  Արդյունքում առանձնացվեց մեկ start up: Հաղթող խմբի անդամները,  որպես խրախուսական նվեր, ստացան «Չոր մարքեթինգ» գիրքը, որի հեղինակ, բիզնես թրեյներ Վահրամ Միրաքյանը կմասնակցի ծրագրի շրջանակներում իրականացվող  հաջորդ սեմինար-քննարկմանը: 

Ի դեպ, իրականացվող դասընթացներին կարող են մասնակցել մարզում  տուրիզմի զարգացմամբ հետաքրքրվող  բոլոր անձինք՝ անկախ նախորդ հանդիպումներում նրանց մասնակցության փաստից:

Հանդիպման վերջում ՌԴ ֆինանսավորմամբ իրականացվող ՄԱԶԾ-ի «Գյուղական Զբոսաշրջության Ինտեգրացված Զարգացում» ծրագրի  օգնական Ռուզաննա Հայրապետյանը և  Ծրագրի «Երիտասարդների առաջխաղացման արահետ» բաղադրիչի ղեկավար Լիանա Դոյդոյանը  խոսեցին   Տուրիզմի հետազոտական և զարգացման կենտրոնի մասին,  ԵՊՀ ԻՄ-ի շրջանավարտներին և ավարտական կուրսերի ուսանողներին հրավիրեցին մասնակցելու կենտրոնում վճարովի պրակտիկայի (ինտերնշիփի) մրցույթին:

2017թ. մայիսի 2-ին ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղում կայացավ «Մենք և մեր ազգային պարերը» խորագրով միջոցառում, որը կազմակերպվել էր բուհի ուսանողական խորհրդի կողմից:

Միջոցառմանը ներկա էին մասնաճյուղի վարչական և պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմի ներկայացուցիչներ, ուսանողներ, հյուրեր:

«Մենք և մեր ազգային պարերը» թեմայով միջոցառման նպատակն էր ներկայացնել, մարդկանց հաղորդակից դարձնել մեր ազգային-մշակութային արժեքներին (մասնավորապես` ազգագրական պարերին), որոնց անաղարտ պահպանումը  անփոխարինելի դեր ունի սերունդների ազգային դաստիարակության ու ազգի դիմագիծը պահպանելու գործում:

Ուսանողների կողմից ներկայացվեցին ազգային պարերը` իրենց նկարագրով, ստուգաբանությամբ, ապա մատուցվեցին դրանք:

Վկայակոչվեց մեծն Կոմիտասի այն խոսքը, թե պարն արտահայտում է տվյալ ազգի բնորոշ գծերը, մանավանդ բարքն ու քաղաքակրթության աստիճանը:

Միջոցառման սկիզբն ազդարարվեց հայ ազգային չարախափան պարերից մեկով՝ Փափուռիով, որին մասնակցեցին ԵՊՀ ԻՄ-ի ազգային պարի խմբակի ուսանողները։

Ընդգծվեց, որ պարի մեջ առկա շարժումները, ինչպիսիք են ծափն ու ոտքով հարվածելը, ըստ հին հայկական ավանդույթի, ունեն չար ուժերին հեռու պահելու իմաստ:

Ապա համալսարանական բեմի վրա թնդացին Կարնո քոչարին, Ալաշկերտի քոչարին, «Դուն էն հուրին իս» երգի ներքո ալիքվեց նազանի նաիրուհիների հեզաճկուն պարը:

Պարերին զուգահեռ` ներկայացվեցին նաև շարականներից և գուսաննների երգերից:

Միջոցառման մասնակիցներին իր շնորհակալությունը հայտնեց Ուսանողական խորհրդի նախագահ Իսկուհի Շաղբաթյանը` նշելով, որ ուսանողների համատեղ ու ինքնուրույն ջանքերով հաջողությամբ պսակվեց իրենց ծրագրած շարքի (ազգային-մշակութային արժեքների ներկայացման) առաջին փորձը և կաշխատեն շարունակել ու պատվով իրականացնել այն:  

Վերջում ելույթ ունեցավ ԵՊՀ ԻՄ-ի տնօրեն Ս. Ա. Առաքելյանը` խրախուսելով Ուսանողական խորհրդի այդ նախաձեռնությունը, ընդգծելով ազգային-մշակութային արժեքների պահպանման կարևորությունը: Նա մասնավորապես նշեց. «Դարերի հոլովույթում, մանավանդ պետականության կորստի ժամանակ, հային հայ է պահել իր ազգային արվեստը, լեզուն, մշակույթը, հոգևոր ժառանգությունը: Եվ որպեսզի երբևէ չհայտնվենք իր մայրենի լեզուն չիմացող այն թշվառի, իր ազգային ծառից պոկված այն տերևի կարգավիճակում, որ տատանվում է ամեն մի պատահական քամուց, պետք է ամուր կառչենք մեր արմատներին, վերադառնանք դեպի մեր ակունքները, լավ ճանաչենք և ուրիշներին էլ ճանաչել տանք մեր ազգային-մշակութային արժեքները»:

2017թ. ապրիլի 29-ին ԵՊՀ ԻՄ-ի «Քարտեզագրություն և կադաստրային գործ» մասնագիտության I-III կուրսերի ուսանողները “Ijevan Tour”-ի կազմակերպիչների և իրենց դասախոսների ուղեկցությամբ ճանաչողական այց կատարեցին Աշոտ Երկաթի բերդ, ուսումնասիրեցին տեղանքը և ծանոթացան ամրոցի անչափ հետաքրքիր պատմությանը:

Մասնավորապես ներկայացվեց, որ Տավուշի բերդը IX-X-րդ դարերում հռչակված վայր էր։ Այստեղ նստող իշխանները մի քանի անգամ ապստամբություն են բարձրացրել Բագրատունի թագավորների դեմ։ Աշոտ Բ-ն (914-928) զենքի ուժով կոտրել է նրանց դիմադրությունը և գրավել Տավուշի բերդը։

Գրավոր աղբյուրներում բերդն առաջին անգամ հիշատակվել է X դարի սկզբից որպես Աշոտ Երկաթի փոխարքաների նստավայր (հիմնականում Ցլիկ Ամրամի)։ X-XI դդ. պատկանել է Բագրատունիների Կյուրիկյան ճյուղին, XII-XIII դդ.՝ Զաքարյաններին։ XIV դ. վերջից անտերունչ մնացած Տավուշը աստիճանաբար ավերվել ու քայքայվել է։

Այժմ այն գտնվում է ոչ լավ վիճակում։ Մարդիկ չեն կարողանում ներս մտնել, որովհետև նրա մուտքի և ելքի տեղերն անհայտ են։

Տավուշը բաղկացած էր միջնաբերդից և ստորին բերդից։ Միջնաբերդը գրավում էր բարձրադիր, զառիթափ ժայռերով եզերված բլրի գագաթի նեղ (առավելագույն լայնությունը 25մ), լեզվականման տարածքը։ Կիսագլանաձև բուրգերով ամրացված պարսպի մնացորդները (մինչև 12մ բարձրությամբ, կառուցված ոչ խոշոր գետաքարերով և ճեղքված անդեզիտի քարերով) պահպանվել են արևելյան և հյուսիսարևմտյան մասերում։ Մուտքը եղել է հարավային կողմից։ Տարածքում շինությունների հետքեր չեն պահպանվել: Փոխարենը ամրոցի տարածքում այսօր էլ գտնում են կավից սպասք և ուրիշ իրեղեն։

Ճանաչողական այցի ընթացքում մեր ուսանողները ձեռք բերեցին բերդի պատմական աղբյուրներին, ամրոցի շինությանը վերաբերող գիտելիքներ, տեղանքի ուսումնասիրման հմտությունններ:

2017թ. ապրիլի 28-ին «Գյուղական Զբոսաշրջության Ինտեգրված Զարգացում» ծրագրի շրջանակներում ԵՊՀ ԻՄ-ում կայացավ «Քայլ առաջին. Start up-ի համար մտքի ձևավորման փուլ» ուսուցում-քննարկումը, որն իրականացվում է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի կողմից, ՌԴ ֆինանսավորմամբ:

Սեմինար-քննարկմանը մասնակցում էին ԵՊՀ ԻՄ-ի շրջանավարտներ և բարձր կուրսերի ուսանողներ, ովքեր հետաքրքրված էին մարզում զբոսաշրջության զարգացմամբ:

Ուսուցում-քննարկումը վարում էին Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի դասախոս Ֆրունզիկ Ոսկանյանը և էկոնոմետրիկայի մասնագետ, գույքագրման տվյալների վերլուծության խորհրդատու Իսկուհի Մկրտչյանը:

Ծրագրի օգնական Ռուզաննա Հայրապետյանը  և Ծրագրի «Երիտասարդների առաջխաղացման արահետ» բաղադրիչի ղեկավար Լիանա Դոյդոյանը նախ ներկայացրին ծրագիրը, ուսուցում-քննարկման նպատակը, այն է` երիտասարդներին ներգրավել ծրագրում, նպաստել նրանց կողմից առաջարկվող Start-up–երի  մշակմանը և իրականացնել դրանց  ֆինանսական օժանդակություն:

Այնուհետև Ֆրունզիկ Ոսկանյանը խոսեց մտքի ձևավորման փուլերի մասին, թե ինչպես ձևավորել և հստակեցնել մտքերը մրցունակ բիզնես ծրագրերի համար:

Իսկուհի Մկրտչյանը ուսանողներին ներկայացրեց  ծրագրի մշակման փուլերը, ՀՀ գյուղական համայնքների վերաբերյալ տեղեկատվության հավաքագրման և գնահատման  չափանիշների իրենց մեթոդաբանությունը, խոսեց խմբում տարբեր մասնագետների  աշխատանքների մասին և մասնակիցներին առաջարկեց մշակել Տավուշի մարզի գյուղերի վերաբերյալ տեղեկատվությունը՝ առանձնացնելով դրանցից մեկը:

Մասնակիցները ստացան հանձնարարություն խմբային քննարկման միջոցով   մշակել  գյուղի համար զբոսաշրջության ծրագիր՝  հաշվի առնելով տվյալ գյուղի բնական հուշարձանները, մարդու կողմից ստեղծված օբյեկտները կամ բնակչության ապրելակերպը: 

Քննարկումը տեղի ունեցավ բավականին աշխույժ, հետաքրքիր առաջարկություններով. յուրաքանչյուր խումբ առանձնացրեց նպաստավոր գործոններ ունեցող մեկ գյուղ և  ուրվագծեց այդտեղ զբոսաշրջության բիզնես ծրագրի իրականացման իր գաղափարները: Քննարկման մասնակիցներից ոմանք առանձնացան իրենց ուրույն մտքերով` ներկաներին  հուշելով նոր գաղափարներ ու մոտեցումներ:  

Ամփոփելով խմբային քննարկումը՝ Ֆ.Ոսկանյանը  խոսեց շուկային ապրանքի համապատասխանության մասին՝ զգուշացնելով, որ պահանջարկի բացակայությունը բիզնես պլանների ձախողման կարևորագույն գործոն է, և հորդորեց  խմբերին  հստակ տեսնել իրենց գաղափարների թերությունները:

Դասախոսներն առանձնացրին 4 Start-up, մասնակիցներին տրվեց հանձնարարություն մշակել իրենց գաղափարները և հաջորդ հանդիպմանը ներկայանալ արդեն մշակված բիզնես պլաններով: Կազմակերպիչները խոստացան, որ լավագույն ծրագրերը կխրախուսվեն:

2017թ. ապրիլի 25-30-ը ԵՊՀ ռեկտոր Ա. Հ. Սիմոնյանի հրավերով Հայաստան է ժամանել Իսրայելի (ք. Թել-Ավիվ) «Շարլոտտա» երգչախումբը և Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում ու ՀՀ այլ վայրերում հանդես է գալիս ելույթներով` ի հիշատակ Հայոց ցեղասպանության անմեղ զոհերի:

Ապրիլի 26-ին հռչակավոր երգչախումբն իր համերգային ծրագիրը ներկայացրեց  ԵՊՀ-ում, ապրիլի 27-ին՝ Կամերային երաժշտության տանը, իսկ ապրիլի 28-ին` Տավուշի մարզպետարանի դահլիճում:

Համերգային ծրագրից առաջ  «Շարլոտտա» երգչախումբը հյուրընկալվել էր ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղում, որտեղ ջերմ ընդունելության արժանացավ մասնաճյուղի տնօրենության, վարչական և պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմի կողմից:

Երգչախմբի անդամների հետ հանդիպման ընթացքում քննարկվեցին հայ և հրեա ժողովուրդների պատմական ճակատագրերի ընդհանրությանը (Հայոց ցեղասպանություն և Հոլոքոստ), նրանց փոխհամագործակցմանը, զարգացման հեռանկարներին վերաբերող հարցեր:

ԵՊՀ ԻՄ-ի տնօրեն Ս. Ա. Առաքելյանը ընդհանուր գծերով հյուրերին ներկայացրեց ՀՀ հյուսիսարևելյան տարածաշրջանում կրթական և գիտամշակութային գործունեություն իրականացնող ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղի առաքելությունը, նրա ֆակուլտետներն ու գործող մասնագիտությունները, խորին շնորհակալություն հայտնեց «Շարլոտտա» երգչախմբին` Հայաստանում, ի հիշատակ Հայոց ցեղասպանության անմեղ զոհերի, հյուրախաղերով հանդես գալու համար և, ի նշան երախտագիտության, երգչախմբի ղեկավար Էլի Գեֆենին նվիրեց Կիրառական արվեստի ֆակուլտետի ուսանողների աշխատանքներից մեկը:  

Տավուշի մարզպետարանում համերգային ծրագիրը մեկնարկեց կոմիտասյան «Դլե յաման»-ի հոգեցունց կատարմամբ:

Ապա ներկայացվեց համառոտ տեղեկատվություն` «Շարլոտտա» երգչախմբի ստեղծման և նրա ձեռք բերած համաշխարհային հռչակի մասին:

Նշվեց, որ Իսրայելի «Շարլոտտա» երգչախումբը ստեղծվել է 1990թ. Էլի Գեֆենի կողմից, ով մինչև օրս ղեկավարում է երգչախումբը: Հայտնի երգչախումբը հեղինակություն է ձեռք բերել իր լայն երգացանկի շնորհիվ, որն ընդգրկում է դասական և հոգևոր ստեղծագործություններ:

Երգչախումբը  ելույթներ է ունեցել Իսրայելի, ինչպես նաև արտերկրի ամենահայտնի համերգային սրահներում: Մասնավորապես համերգներով հանդես է եկել այնպիսի հայտնի բեմերում, ինչպիսիք են Լոնդոնի թագավորական Ալբերտ-հոլլը, որտեղ ներկա է գտնվել նաև Մեծ Բրիտանիայի արքայադուստրը (Բրիթթեն՝ զինվորական ռեքվիեմ), Քովենթ-Գարդեն փառատոնը (Ռոսսինիի՝ Մովսեսը Եգիպտոսից):

Իսրայելական երգչախումբն իր երգացանկն է ներկայացրել եվրոպական ամենահայտնի փառատոներում՝ Մալթայում, Մադրիդում, Պրահայում, Հռոմում, Լիսաբոնում և այլուր:  Նրանք ելույթ են ունեցել իսպանական Սևիլյայի Ալկասար թագավորական պալատում և Սան Խուան դը Դիոս Գրանադում (2007), ինչպես նաև 2008 թ.-ին Վիեննայում:

Բրատիսլավում «Սուրբ երգերի արարողությանը» նվիրված համերգի ընթացքում Բրատիսլավի Կոմենսկու անվան համալսարանի ռեկտորը երգչախմբի ղեկավար Էլի Գեֆենին պարգևատրել է «Միասնական Եվրոպայի հռչակում-Զանգերի տոն» մեդալով:

Երգչախումբը հատուկ համերգներ է կազմակերպել Հունգարիայի հայ ավետարանչական, ինչպես նաև հրեական համայնքների համար: Երգչախմբի անդամները չեն վճարվում. բոլորն էլ կամավոր են:

«Շարլոտտա»-ն Տավուշում ներկայացրեց հայ և համաշխարհային կոմպոզիտորների դասական ու հոգևոր երգեր:

Համերգային ծրագիրն ինչպես սկսվել էր, այնպես էլ եզրափակվեց Կոմիտասի ստեղծագործությամբ` «Տէր ողորմեա» երգով, որի կատարմանը, երգչախմբի ղեկավար Էլի Գեֆենի խնդրանքով, ձայնակցեց ամբողջ դահլիճը:   

Վերջում փոխադարձաբար իրենց շնորհակալությունը հայտնեցին Տավուշի մարզային իշխանությունների անունից` փոխմարզպետ Լ.Սարգսյանը` Հայոց ցեղասպանության անմեղ զոհերի հիշատակին մշակութային այդչափ բարձր մակարդակով մատուցված հարգանքի տուրքի, իսկ ամբողջ երգչախմբի անունից` նրա անդամ տիկին Սիլվի Գեֆենը` ջերմ ընդունելության, երկու (հայ և հրեա) ժողովուրդների ճակատագրերի ընդհանրության խորը գիտակցության համար: