2016թ. փետրվարի 15-ին` Սիրահարների տոնի կապակցությամբ, ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղի բակում ուսանողական խորհուրդը կազմակերպել էր գեղեցիկ միջոցառում:

«Կյանքի գեղեցկությունը տեսնելու համար պետք է ապրել  սիրով ու սիրուն հատուկ քնքշանքով ու բարությամբ, այդ սիրով բաղադրել այն մթնոլորտը, որը տարածվում է մեր շուրջը». այս կարգախոսով հանդես եկան Ուսանողական խորհրդի անդամները՝ մասնաճյուղի բակում ստեղծելով տոնական ու սիրառատ մթնոլորտ:

Իրենց շուրջ հավաքված ուսանողանողության հետ նրանք կիսվեցին օրվան առնչվող տեղեկատվությամբ, ներկայացրին դրա  էությունը, պատմությունը, հղեցին իրենց շնորհավորանքներն ու բարեմաղթանքները, նվիրեցին սրտաձև փուչիկներ:

Աշխարհի մոտ 100 երկրում փետրվարի 14-ը նշվում է որպես Սիրահարների օր: Ի սկզբանե այն նշվել է որպես պատարագային տոն` նվիրված վաղ քրիստոնեական շրջանի սրբերից մեկի` Սբ. Վալենտինիուսի հիշատակին։

Վերջինիս, ըստ ավանդության, դատապարտել էին մահվան` զինվորներին գաղտնի պսակադրելու համար: Նա կալանավայրում բուժել է բանտապետի աղջկան, որին էլ հետագայում սիրահարվել է։

Նշվում է նաև, որ մինչև իր դատավճռի ի կատար ածումը նա հրաժեշտի նամակ է թողնում իր սիրած էակին, որի վերջում գրված է լինում «Քո Վալենտին»։

Այս պատմությունը թվագրվում է մոտ 269 թվականին՝ հռոմեական կայսր Կլավդիոս II-ի օրոք: Իսկ 496-ին Հռոմի պապ Հելասիուս I-ը փետրվարի 14-ը հայտարարեց Սուրբ Վալենտինի օր:

Այսօր աշխարհի շատ երկրներում այն պաշտոնապես նշվում է որպես սիրահարների տոն։ Այդ օրը բոլորը շնորհավորում են միմյանց, սեր խոստովանում, նվիրում խորհրդանշական նվերներ:

Հայաստանում Սուրբ Վալենտինի տոնը համընկնում է Տյառնընդառաջի տոնին:

Ըստ եկեղեցական ավանդության` Տրնդեզի տոնը կապվում է Տիրոջ ծննդից 40 օր հետո նրան կրակներով ընդառաջ գնալու գաղափարի հետ։

Այդ օրը` վաղ առավոտյան, մեծահասակ կանայք, եկեղեցուց վերադառնալով, Տրնդեզի ուտեստներ էին պատրաստում ու բաժանում տնեցիներին։

Կեսօրից հետո նորահարս ունեցող ընտանիքներն իրենց բակում խարույկ էին վառում։

Խարույկի շուրջն սկսվում էր շուրջպարը։ Երբ կրակը փոքր-ինչ մեղմանում էր, սկսվում էին կրակթռուկները։

Կրակի վրայից առաջինը թռչելու իրավունքը վերապահվում էր նորահարսին։ Պտղավորվելու ակնկալությամբ խարույկի վրայից թռչում էին նաև ամուլ կանայք՝ այրելով իրենց զգեստի քղանցքը, ապա թռչում էին երիտասարդները, տղամարդիկ, իսկ վերջում՝ երեխաները։

Այս ավանդույթը մեզանում պահպանված է մինչև օրս:

2016թ. փետրվարի 15-ին Իջևանի N զորամասում հանդիսավոր միջոցառմամբ մեկնարկեց նոր ուսումնական տարվա առաջին փուլը:

Ուսումնական փուլի մեկնարկը տրվեց տերունական աղոթքով: Տեր Սիմեոն քահանան խաղաղ երկինք և անփորձանք ծառայություն մաղթեց հայոց խիզախ զինվորներին:

Շնորհավորանքի և գնահատանքի խոսքեր ասացին 3-րդ բանակային կորպուսի շտաբի պետ, գնդապետ Թ.Շահնազարյանը, զորամասի հրամանատար, գնդապետ Վ.Հովսեփյանը, բարձրաստիճան զինվորականներ: Նրանք համոզմունք հայտնեցին, որ մեկնարկած ուսումնական տարին ոչ միայն կամրապնդի ձեռք բերածը, այլև առավել կբարձրացնի զինվորների մարտունակությունը, և նրանք ջանք ու եռանդ չեն խնայի անհրաժեշտ գիտելիքներ ու ունակություններ ստանալու համար:

Խորհրդանշական օրը կրկնակի տոն էր զորամասի զինծառայողների համար: Գնդապետ Թ.Շահնազարյանը զորամասին հանձնեց մարտական դրոշ` լավագույն մարտական ծառայություն իրականացնող զորամասերից մեկը ճանաչվելու առթիվ:

Ուսումնական փուլի մեկնարկի կապակցությամբ զինվորներին շնորհավորեց ԵՊՀ-ի Իջևանի մասնաճյուղի տնօրեն Ս.Առաքելյանը՝ հատկանշելով, որ ուսումնական փուլի մեկնարկը մեծ պատասխանատվություն է ամբողջ անձնակազմի համար: Հայոց զորքը հակառակորդին միշտ գերազանցել է ոչ միայն իր մարտունակությամբ, այլ նաև մտավոր կարողություններով: Կազմակերպվող ուսումնական պարապմունքների շնորհիվ ոչ միայն կրթվում և դաստիարակվում է զինվորը, այլև ամրապնդվում, կատարելագործվում են նրա մարտավարական ու մասնագիտական գիտելիքները և հմտությունները:

Մասնաճյուղի տնօրենը սպաներին և զինվորներին մաղթեց խաղաղ ծառայություն, ամուր սահմաններ, նորանոր ձեռքբերումներ:

Որպես ԵԿՄ Տավուշի մարզային կազմակերպության փոխնախագահ՝ ԵՊՀ ԻՄ-ի տնօրեն Ս. Առաքելյանը ներկաներին փոխանցեց ՀՀ ԵԿՄ վարչության նախագահ, Արցախի հերոս, գեներալ-լեյտենանտ Մ.Գրիգորյանի շնորհավորական ուղերձը և հաստատեց, որ եռասերունդ երկրապահը ցանկացած պահի հայ զինվորի կողքին է, և միասին հայոց բանակը կմնա անպարտելի:

Հայ իրականության մեջ առաջին դեպքը չէ, երբ Հայոց ցեղասպանության տարելիցների կապակցությամբ հրապարակումներ են լինում, որոնք փորձում են նորովի ներկայացնել Ցեղասպանության թեման և ուսումնասիրության նոր մեթոդներ են առաջ քաշում, սակայն այս հարցում միշտ էլ կա նոր ասելիքի կամ ասելիքի նորոգման կարիք: 2015թ. վերջին լույս տեսավ Հայկազեան հայագիտական հանդեսի 35-րդ հատորը, որը կրում է «Հարիւրամեակէն անդի՛ն, եւ` ի՛նչ» խորագիրը: Թերևս այդ «Ի´նչ»-ն էլ հենց խորհրդանշում է ողջ հատորի բովանդակությունը։

Նոյեմբերի 5-ին Գիտությունների ազգային ակադեմիայում տեղի ունեցավ Հայկազյան հայագիտական հանդեսի 35-րդ հատորի շնորհանդեսը․ ներկա հյուրերը՝ ՀՀ սփյուռքի նախարարը, ՀՀ ԳԱԱ փոխնախագահը, այլ ելույթ ունեցողներ, կարևորելով հանդերձ հանդեսի դերը հայ իրականության և սփյուռք-հայրենիք կապի մեջ, խոսելով Հայկազյան Համալսարանի գործունեության մասին, այնուամենայնիվ, չանդրադարձան շնորհանդեսի բուն առիթին՝ հանդեսի վերջին հատորին։ Նշենք, որ 35-րդ հատորի շնորհանդեսը փաստում է դրան նախորդած հատորների ձևավորման փորձառության կուտակման մասին:
Հատորում տեղ են գտել 18 հոդված, 3 քննարկում, 9 հրապարակում, 5 հաղորդում և դերսիմահայերի վերաբերյալ հուշագրություններ:

Հայկազյան Հայագիտական հանդեսի 35-րդ հատորի առաջին երկու հոդվածը (Աշոտ Ոսկանյան, «Աղետի պահապանը»․ Ռոբեր Քոփթաշ, «Հայ քաղաքական միտքը երիտթուրքական հեղափոխությունից առաջ և հետո») ծածուկ կաղապարներով փորձում են ընթերցողին հասցնել այն միտքը, որ Մեծ եղեռնի իրագործման մեղքը հաճախ այս ու այն կողմ որոնելու փոխարեն պետք է մեր բաժին սխալը փորձենք ուղղել՝ ի սկզբանե ընդունելով այն: Երրորդ հոդվածը (Եղիկ Ջերեջյան, «Համբարձում Բոյաջյանի (Մեծն Մուրադ) խորհրդարանական գործունեությունը (1908-1912թթ․)») ներկայացնում է հայկական ներկայությունը թուրքական խորհրդարանում Առաջին աշխարհամարտի տարիներին։ Այն նաև, թեկուզ անուղղակիորեն, այնուամենայնիվ տեսանելի է դարձնում առաջին երկու հոդվածների կաղապարի արդարացիությունը, այն է՝ Օսմանյան խորհրդարանում որոշակի տեղ ու կշիռ ունեցող հայ մտավորականների աչքի առջև էր սկսվում հայերի կոտորածը:

Հաջորդ հոդվածները հիմնականում կարելի է բնորոշել որպես Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ փաստագրություն։ Վահրամ Շեմասյանի «Մուսա լեռան դիմադրությունն ընդեմ Հայոց ցեղասպանության» հոդվածում ներկայացվում է մուսալեռցիների ինքնապաշտպանությունը, որտեղ ընդհանուր առմամբ պատկերելով ինքնապաշտպանությունից հրաժարվողների ճակատագիրը՝ անցում է կատարվում ինքնապաշտպանվողների փրկությանը։ Հաջորդ հոդվածում (Անահիտ Խոսրոևա, «Ասորիների ցեղասպանությունն Օսմանյան կայսրությունում. համառոտ ակնարկ») հեղինակը երիտթուրքական իշխանությունների՝ քրիստոնյա փոքրամասնությունների ոչնչացման քաղաքականության համատեքստում ներկայացնում է ասորիների կոտորածների պատմությունը։

Այս հոդվածի շարունակություն կարելի է համարել Լեռնա Էքմեքջիողլուի ուսումնասիրությունը («Առևանգումի և ազատագրումի մթնոլորտ. կիներու և մանուկներու ներգրավման քաղաքականությունը Հայոց ցեղասպանության ընթացքին ու անկե ետք»), որում ներկայացված հարցերն ստանում են նորովի մեկնաբանություններ:

«Ցեղասպանութեան զոհ՝ Ուրֆայի պղնձագործությունը և անոր արհեստագէտ Յակոբ Մաներեան» հոդվածն անդրադառնում է Հայոց ցեղասպանության հետազոտության մեկ այլ ենթաճյուղի՝ մշակութային եղեռնի թեմային: Մեկ իրի պատմության միջոցով հեղինակ Անդրանիկ Դաքեսյանը հետաքրքիր փաստերով ներկայացնում է մի կողմից արհեստների անկումը Ցեղասպանության տարիներին և մյուս կողմից փորձում սեփական պատումի միջոցով վեր հանել մշակութային եղեռնին բնորոշ առանձնահատկությունները:

Անդրանիկ Ծ․ վրդ․ Գռանյանի հոդվածը («Բառերուն մյուս երեսը․ «Ջարդաբանություն» և մասամբ նորին») փորձ է ներկայացնելու Ցեղասպանությանը բնորոշ տերմինների կիրառությունն ու ընկալումները:
Ամերիկահայ գրական երկերի միջոցով Ցեղասպանության հիշողության մեկնաբանման փորձ է Անիտա Մուչոյանի հոդվածը, որտեղ ներկայացվում են ամերիկահայ երեք հեղինակների՝ Վ․ Սարոյանի, Փիթեր Բալաքյանի և Քրիս Բոջալյանի արձագանքները Ցեղասպանությանն ու դրա ընկալմանը:

Գաղթօջախներում Եղեռնի վերաբերյալ թատերագրությանն է վերաբերում Արմեն Ուրնեշլյանի հոդվածը: Հեղինակը 20 թատերգությունների միջոցով շարադրում է Եղեռնի վկայագրությունը թատրոնում, փորձելով մի կողմից կատարվածը դիտարկել արվեստի տեսանկյունից, իսկ մյուս կողմից պարզել, թե առավելապես որ հարցերն էին թատերագիրների ուշադրությանը գրավում, որպես օրինակ՝ «թուրքի» կերպարի ներկայացումը ցեղասպանված հայի աչքերով ու մտքով:
Կարինե Ռաֆայելյանի հոդվածը նվիրված է գեղարվեստական ստեղծագործության հոլովույթում հայի էթնիկ պատկերին ու առավելապես քնում է Դ. Դեմիրճյանի «Հայը» խոհագրությունը, որտեղ ամփոփված են հայի բոլոր բնութագրերը:

Ցեղասպանությունից համատեքստում եղած զվարճալի դեպքերը, հետաքրքիր զվարճապատումները ևս մեծ արհավիրքի հետազոտության մաս են կազմում, որի հետաքրքիր նկարագիրն էլ կարելի է գտնել Արմեն Շ. Սարգսյանի ուսումնասիրության մեջ:

Զավեն Մսրլյանի հոդվածը վերաբերում է Ցեղասպանագիտական հետազոտության կարևոր ուղղություններից մեկին՝ թուրքական ժխտողականությանը և Ցեղասպանության անհերքելի փաստաթղթերի ուսումնասիրությանը։

Պետք է նշել, որ Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված հետազոտությունները լուծում են հիմնականում փաստագրման և մարդկային ու նյութական կորուստների հաշվարկման խնդիրները, սակայն դեռևս անբավարար են փոխհատուցման վերաբերյալ կատարված հետազոտությունները։ Մյուս կարևոր խնդիրը Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ուսումնասիրությունների առավելապես նեղ, զուտ հայագիտական բնույթն է, ուստի հետազոտությունները պետք է ընդլայնել նաև միջազգային ցեղասպանագիտության համատեքստում։

Հայկազյան հայագիտական հանդեսի 35-րդ հատորում վերոնշյալ խնդիրները ևս քննելի էին: Հատորի խմբագրականում արդեն իսկ խնդիր էր դրել Հայոց ցեղասպանությունից անդին տեսնել այս ժողովածուն, որը հենց կխորհրդանշեր, թե ի´նչ է նշանակում հայի համար Ցեղասպանությունը հետազոտելը, կամ թե ցեղասպանագիտության ասպարեզում հայագիտական նյութը ի´նչ արդյունքների է հասել: Կարելի է համոզված նշել, որ Հայկազյան հայագիտական հանդեսի 35-րդ հատորը նոր էջ է բացում ցեղասպանագիտության մեջ: Վերոգրյալ նկարագրություններից պարզ է դառնում, որ որոշ հոդվածներ արդեն իսկ դուրս են եկել «բացառիկ դրվագները» սոսկ նկարագրելու միտումից և փորձում են վերլուծությունների միջոցով ներկայացնել խնդրո առարկան:

Աղբյուրը՝ http://armscoop.com