Հայկ Մարգարյան – Ստեփանոս Սալմաստեցի և Միքայել Սեբաստացի կաթողիկոսների հայեցակարգերը հայ ժողովրդի ազատագրության վերաբերյալ: – Հոդվածում վերլուծության են ենթարկվում Ստեփանոս Սալմաստեցի և Միքայել Սեբաստացի կաթողիկոսների քաղաքական հայեցակարգերը Հայաստանի ազատագրության վերաբերյալ: Այն տեսակետն է հիմնավորվում, որ վերջիններս ընտրել էին մի Ճանապարհ, որը խոստումնալից չէր հայության ազատագրման տեսանկյունից: Հայաստանի ազատագրման նրանց հայեցակարգերում գնահատված չէին սեփական հնարավորությունները և փոխարենը գերագնահատված Արևմուտքի տերությունների հնարավորությունները, մշակված չէին հստակ քաղաքական ծրագրեր, այլ քաղաքական հարցեր էին փորձ արվում լուծել աղերսագրերի կամ դիմումնագրերի միջոցով, մոռանալով, որ քրիստոնյա տերությունները իրենց պատմության ընթացքում երբեք քաղաքական գործելակերպի հիմքում չեն դրել քրիստոնեական բարոյական արժեքները, այլ՝ քաղաքական շահերը, թեկուզ և դրանք հակասում էին քրիստոնեական արժեքներին: Նրանք մոռանում էին այն հանգամանքը, որ կաթոլիկություն ընդունելը չէր կարող պայման հանդիսանալ Հայաստանի ազատագրության համար և վաղուց արդեն պապը կորցրել էր խաչակրաց արշավանքների ժամանակաշրջանի իր դերը: Ստ. Սալմաստեցու և Միքայել Սեբաստացու հայեցակարգերը հետագայում ևս ընկան քաղաքական ծրագրերի հիմքում, որոնք իրենց հետևանքներն ունեցան հայ քաղաքական մտքի շարունակական պարտությունների վրա:
Айк Маргарян – Концепции католикосов Степаноса Салмастеци и Микаэла Себастаци об освобождении армянского народа. – В статье подвергаются анализу политические концепции католикосов Степаноса Салмастеци и Микаэла Себастаци об освобождении Армении. Обосновывается та позиция, что последние выбрали путь, который не был многообещающим с точки зрения освобождения армянства. В их концепциях освобождения Армении не были оценены собственные возможности, а взамен–переоценены возможности держав Запада, не были разработаны четкие политические программы, предпринимались попытки решения других политических вопросов посредством прошений и заявлений, забыв о том, что христианские державы в течение своей истории никогда не закладывали в основу политического образа действий христианские моральные ценности, а–политические интересы, хотя они и противоречили христианским ценностям. Они забывали то обстоятельство, что принятие католичества не могло являться условием для освобождения Армении, и давно уже Папа Римский утратил свою роль периода крестовых походов. Концепции Степаноса Салмастеци и Микаэла Себастаци в дальнейшем также были заложены в основу политических программ, которые имели свои последствия на последовательных поражениях армянской политической мысли.
Hayk Margaryan – The concepts of catholicoses Stepanos Salmastetsi and Michael Sebastatsi on the liberation of the armenian people. – This article analyzes the political concepts of Catholicoses Stepanos Salmastetsi and Michael Sebastatsi on the liberation of Armenia. It substantiates the position that the latter chose the way that was not promising in terms of the liberation of the Armenians. Their own possibilities were not estimated, but the possibilities of the Western powers were overvalued instead, clear political programs were not developed, and the attempts to address other political issues through petitions and written requests were made in their concepts of the liberation of Armenia, forgetting that the Christian powers in the course of their history had never taken Christian moral values but political interests as the principle for political line of action, even though they contradicted the Christian values. They forgot the circumstance that the adoption of Catholicism could not be a condition for the liberation of Armenia, and the Pope had lost his role as that of during the Crusades for a long time. The concepts of Stepanos Salmastetsi and Michael Sebastatsi further also underlay the political programs that had their effects on successive defeats of the Armenian political thought.
