Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի նախաշեմին՝ 2014 թվականին, հրատարակվեցին մի շարք կարևոր աշխատություններ՝ նվիրված ցեղասպանության պատմաիրավական հանգամանքներին, հետևանքների հաղթահարման և ցեղասպանության համար միջազգային-իրավական պատասխանատվության վերաբերյալ հարցերին:
2014 թ. մարտի 10-ին լույս տեսավ ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի Հայկական հարցի և Հայոց ցեղասպանության պատմության բաժնի վարիչ, պատմական գիտությունների թեկնածու Արմեն Մարուքյանի հեղինակած «Հայոց ցեղասպանության հետևանքների հաղթահարման հիմնախնդիրները և պատմաիրավական հիմնավորումները» աշխատությունը (խմբագիրներ՝ պ.գ.դ., ակադ. Ա. Մելքոնյան, ի.գ.թ. Վ. Վարդանյան):
Գրքում փորձ է կատարվում, համապատասխան պատմական փաստերը միջազգային իրավական նորմերի և սկզբունքների հետ համադրելով, վեր հանել հայերի դեմ գործված ցեղասպանության հետևանքների հաղթահարման հիմնախնդիրները և նախանշել դրանց հաղթահարման պատմաիրավական հիմքերն ու հնարավորությունները:
Աշխատության հեղինակը հանգամանորեն քննության է առել, մասնավորապես, հետևյալ հարցերը՝ Օսմանյան կայսրության և նրա իրավահաջորդ Թուրքիայի Հանրապետության՝ Հայկական հարցի հետ կապված պարտավորությունները և Հայոց ցեղասպանության համար պատասխանատվությունը ըստ միջազգային փաստաթղթերի, երիտթուրքերի 1919 թ. դատավարության և Սողոմոն Թեհլիրյանի դատական գործի պատմաիրավական նշանակությունը, ցեղասպանության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի 1948 թ. կոնվենցիայի պատմաիրավական քննությունը և միջազգային կազմակերպությունների կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման և դատապարտման գործընթացի պատմաիրավական նշանակությունը՝ ցեղասպանության հետևանքների հաղթահարման համատեքստում:
∗∗∗
2014 թ. նոյեմբերին Արմեն Մարուքյանի հեղինակությամբ լույս տեսավ մեկ այլ կարևոր աշխատություն՝ «Հայոց ցեղասպանության գործով Միջազգային դատարան դիմելու հիմքերն ու հնարավորությունները» խորագրով (խմբագիրներ՝ պ.գ.թ. Հ. Սուքիասյան, ի.գ.թ. Լ. Գևորգյան):
Այս գրքում արդեն հեղինակն անդրադառնում է միջազգային իրավունքի նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան՝ Հայող ցեղասպանության գործով ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարան դիմելու հիմքերն ու հնարավորությունները:
Աշխատության առաջին գլխում ներկայացված են Միջազգային դատարան դիմելու իրավական հիմքերն ու նախադեպերը, ինչպես նաև՝ մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունների դատապարտման դատական պրակտիկան: Երկրորդ գլխում ներկայացված են Հայոց ցեղասպանության գործով միջազգային դատարան ներկայացվելիք հայցադիմումի կազմման ու ներկայացման հիմնախնդիրներն ու հնարավորությունները:
Միաժամանակ գրքի վերջում հավելվածի տեսքով անդրադարձ է կատարվել «Թուրքիայի հանրապետության հրահրմամբ և աջակցությամբ քեսաբահայության նկատմամբ կատարված հանցագործությունների քննության հնարավորությանը Միջազգային քրեական դատարանում»:
∗∗∗
Հայոց ցեղասպանության հարցը իրավական հարթություն տեղափոխելու նպատակով կարևոր քայլ կատարվեց նաև «Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոն» ՀԿ-ի կողմից, որի հիմնադիր անդամներ, միջազգայնագետ-իրավաբաններ Վլադիմիր Վարդանյանի, Եղիշե Կիրակոսյանի և Լևոն Գևորգյանի համահեղինակությամբ 2014 թ. դեկտեմբերին լույս տեսավ «Հայերի ցեղասպանության համար միջազգային-իրավական պատասխանատվության հիմքերը» խորագրով իրավական ուղեցույցը:
Այն հրատարակվել է «Հայոց ցեղասպանության համար Թուրքիայի Հանրապետությանը պահանջներ ներկայացնելու միջազգային իրավական հենքերը» ծրագրի շրջանակներում անցկացված հետազոտության արդյունքում: (Այդ մասին առավել մանրամասն տես «Legalinfo.am» կայքում):
Հետազոտության ընթացքում ուսումնասիրվել և ուղեցույցում ներկայացվել են Հայոց ցեղասպանության նկատմամբ կիրառելի իրավունքի հարցը և արարքի որակման խնդիրը, Թուրքիայի պատասխանատվության հնարավոր ձևերն ըստ միջազգային իրավունքի, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ հարցի բարձրացման հնարավոր տարբերակները և այլն։
Հետազոտության իրականացման հիմնական նպատակն է ունենալ մի գրավոր փաստաթուղթ, որը կարտացոլի այն հիմնական միջազգային իրավական հիմնավորումները և վերլուծությունները, որոնք կարող են օգտագործվել Հայաստանի Հանրապետության կողմից` անհրաժեշտության դեպքում:
Ուղեցույցի առաջին խմբի (ցեղասպանության համար պատասխանատվության միջազգային իրավական ասպեկտները) մեջ մտնող հիմնահարցերը հիմնականում վերաբերում են այդ հանցագործության փաստական հանգամանքների վերհանմանը և միջազգային իրավունքի տեսանկյունից դրանց գնահատմանը:
Երկրորդ խումբը կազմող հիմնահարցերի (պատասխանատվությունը հայոց ցեղասպանության մերժողականության քաղաքականության համար) բուն նպատակն է հայերի դեմ իրագործած ցեղասպանության նկատմամբ կիրառելի իրավունքի, այն է՝ պայմանագրային և սովորութային միջազգային իրավական այն նորմերի վերհանումը և վերլուծությունը, որոնք կարող են հիմնավորել այդ հանցագործության համար Թուրքիայի Հանրապետությանը ներկայացվող պահանջների իրավաչափությունը և հիմք հանդիսանալ վերջինիս միջազգային իրավական պատասխանատվության ենթարկելու համար:
Ուղեցույցի երրորդ խումբը կազմող հիմնահարցերը (հայերի դեմ իրագործած ցեղասպանության համար Թուրքիայի Հանրապետությանը միջազգային իրավական պահանջներ ներկայացնելու հնարավոր եղանակները և միջոցները) վերաբերում են այսօր առկա այն միջազգային-իրավական մեխանիզմներին, որոնք հնարավորություն կընձեռեն բարձրացնել Հայոց ցեղասպանության համար պատասխանատվության հարցը:
* Հետևյալ գրքերը ներկայացված են տեսածրված (սկանավորված) ձևաչափով:
Ներկայացված գրքերի էլեկտրոնային տարբերակների տրամադրման համար շնորհակալություն ենք հայտնում հեղինակներին:
Հայկական գիտական համագործակցություն
Աղբյուրը` armscoop.com
