2018թ. սեպտեմբերի 26-29-ին ՀՀ ԳԱԱ ինֆորմատիկայի և ավտոմատացման ինստիտուտի գիտական տեղեկատվության վերլուծության և մոնիթորինգի կենտրոնն (CSIAM) անցկացրեց գիտաչափությանը նվիրված երկրորդ միջազգային ամառային դպրոցը` «Գիտության արդի մոտեցումներ. գիտաչափություն» խորագրով։

Ամառային դպրոցին մասնակցում էին ՀՀ տարբեր գիտակրթական հաստատությունների 3 տասնյակից ավելի մասնակիցներ, այդ թվում՝ ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղի ընդհանուր մաթեմատիկայի և բնագիտության ամբիոնի դասախոս Սլավիկ Ալավերդյանը, Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոնի ասիստենտ, բ.գ.թ. Սիրանուշ Հովհաննիսյանը:

Բացման խոսքով հանդես եկավ ՀՀ ԳԱԱ ինֆորմատիկայի և ավտոմատացման ինստիտուտի տնօրեն Վլադիմիր Սահակյանը: Նա նշեց, որ գիտաչափությունը համեմատաբար նոր ուղղություն է Հայաստանում, և նման միջազգային ծրագրերը կնպաստեն, որ հայկական գիտությունը ներկայանալի լինի համաշխարհային գիտական շրջանակներում:

Ամառային դպրոցի ընթացքում դասախոսություններով հանդես եկան գիտաչափության ոլորտի առաջատար մասնագետներ Բելգիայից, Իտալիայից, Ռուսաստանից և Հայաստանից։

Գիտական տեղեկատվության վերլուծության և մոնիթորինգի կենտրոնի ղեկավար Շուշանիկ Սարգսյանը ներկայացրեց կենտրոնի առաքելությունը, կառուցվածքը և գործունեությունը: Կենտրոնի հետազոտական հիմնական ուղղությունը գիտաչափությունն է, որը ներկայումս լայն տարածում ունեցող գիտության չափման քանակական մեթոդ է, որի արդյունքները կիրառվում են գիտության համակարգերի կատարողականության, արդյունավետության և մրցունակության գնահատման համար: Կենտրոնը հաշվում է ազգային ամսագրերի ազդեցության գործոնը (Impact Factor), ստեղծում և համակարգում է տարբեր գիտական շտեմարաններ, կազմակերպում է գիտաչափության մասին տեղեկատվության տարածմանն ուղված միջոցառումներ և այլն: CSIAM-ի գործունեության հասցեատերերն են՝

• գիտական ամսագրերի խմբագիրները,
• գիտնականները և հետազոտողները,
• համալսարանները և գիտահետազոտական ինսիտուտները,
• գիտության և գիտական քաղաքականության ոլորտի շահագրգիռ կազմակերպությունները:

Բելգիայի Լուվենի համալսարանի պրոֆեսոր, միջազգային գիտական խորհրդատու Վոլֆգանգ Գլանզելը հանդես եկավ երկու դասախոսություններով, որոնց ընթացքում ներկայացրեց մատենագիտական տվյալների շտեմարանները (Web of Science, SCOPUS, Google Scholar), վերջինների աշխատանքը տվյալների հավաքագրման և դրանց ճշգրտության տեսանկյունից, գիտաչափական տարբեր չափանիշները (միջազգային հեղինակավոր ամսագրերում որքան հոդված է հրապարակել այս կամ այն գիտնականը, որքան հղումներ են արվել դրանց, ինչպես է հաշվարկվում ամսագրի ազդեցության գործոնը և այլն), գիտության ոլորտի խնդիրները (արտատպություններ, կեղծ գիտաթեզեր և այլն), գիտության տարբեր ուղղությունների առանձնահատկությունները գիտաչափության և դրա արդյունքների կիրառման տեսանկյունից:

Հեռակապի միջոցով իր դասախոսությունը ներկայացրեց Իտալիայի Թուրինի պոլիտեխնիկական համալսարանի դոցենտ Դոմենիկո Ավգուստո Մայզանոն: Նա ներկայացրեց մատենագիտական շտեմարանների տվյալների բաձրորակության խնդիրները, տարբեր հետազոտությունների վերաբերյալ տեղեկատվության մուտքագրման առավել տարածված սխալները (հեղինակի անվան, հոդվածի վերնագրի, թողարկման տարեթվի, ծավալի, վերնագրի և սեղմագրի թարգմանության, հղման և ալն) և դրանց նվազեցմանն ուղղված քայլերը:

Ռուսական գիտական էլեկտրոնային գրադարանի (eLibrary.ru) փոխտնօրեն Վիկտոր Գլուխովը նշեց, որ գրադարանը, ի տարբերություն միջազգային մատենագիտական շտեմարանների, ամբողջական տեքստային բազա է, որում ներառված են աշխարհի տարբեր ամսագրերում հրատարակված ռուսաստանյան, ինչպես նաև ԱՊՀ երկրների գիտնականների հոդվածները, ատենախոսությունները, գյուտերի արտոնագրերը և դրանց վերաբերյալ տարբեր վիճակագրական տվյալներ: Գրադարանում ընդգրկված ամսագրերից լավագույնները ներառված են Գիտական հղման ռուսական ցուցիչում (РИНЦ, RSCI):

Գիտական տեղեկատվության վերլուծության և մոնիթորինգի կենտրոնի գիտական խորհրդատու Ալեքսան Շահխաթունին խոսեց գիտական էթիկայի, հրապարակումների, մատենագիտության և գիտաչափության մեջ հանդիպող զեղծարարությունների մասին: Նա ներկայացրեց գիտական հետազոտության գործընթացի յուրաքանչյուր փուլում (բացահայտում, հրապարակում, տարածում, գնահատում և այլն) որոշ անձնանց և կազմակերպություների կողմից առաջարկվող հակագիտական, վճարովի ծառայությունները (կեղծ կամ կասկածելի հեղինակությամբ ամսագրեր, հոդվածի կամ գրախոսության պատրաստում և այլն), դրանց բացասական ազդեցությունը գիտնականի կարիերայի վրա և դրանցից խուսափելու ձևերը:

Ուրալի պետական տնտեսագիտական համալսարանի գիտաչափության և վարկանիշավորման հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն, միջազգային գիտական խորհրդատու Վիկտոր Բլագինինը խոսեց գիտական ամսագրերի, գիտաչափության, երաշխավորությունների և միջազգային ստանդարտների մասին:

Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Սիբիրի մասնաճյուղի հանրային գիտական տեխնոլոգիական գրադարանի փոխտնօրեն Դենիս Կոսյակովը անդրադարձավ գիտական հետազոտության ոլորտի զարգացման դժվարին խնդիրներին: Նա նշեց, որ անհատ գիտնականների, գիտական խմբերի, բուհերի և այլ կազմակերպությունների համար, կախված նրանց ուսումնասիրության ոլորտներից և բնույթից, պետք է լինեն տարբեր չափանիշներ, վիճակագրություն կազմելիս պետք է հաշվի առնվեն մի քանի տասնյակ չափանիշներ, իսկ գիտական քաղաքանակության որոշման ժամանակ հիմնվեն ոչ միայն թվերի, այլև փորձագետների տվյալների վրա:

Գիտական տեղեկատվության վերլուծության և մոնիթորինգի կենտրոնի ղեկավարի տեղակալ Էդիտա Գզոյանը իր ելույթում անդրադարձով սոցիալական և հումանիտար գիտությունների ոլորտների գիտաչափությանը:

“Claritive Analytics” (նախկին “Thomson Reuters”) ընկերության փորձագետ Պավել Կասյանովը ներկայացրեց Հայաստանի գիտական հրապարակումների և հղումների վիճակագրությունը, հարևան և ԱՊՀ երկրների ցուցանիշների հետ համեմատությունը, առաջատար ոլորտները, միջազգային հետազոտական ծրագրերի քանակները ըստ համագործակցող երկրների: Նա նաև նշեց, որ ազդեցության գործոնը (Impact Factor) ոչ թե գիտնականների արդյունավետության, այլ ամսագրի որակի ցուցիչ է, ներկայացրեց նաև, թե ինչեր են ոլորտային նորմալիզացված հղման ցուցիչը (CNCI) և Հիրշի ցուցիչը (H), խորհուրդներ տվեց, թե ինչպես օգտագործել մատենագիտական տվյալները:

Նույն ընկերության հիմնական հաճախորդների հետ աշխատանքի համակարգող Մարգարիտա Սիդորովան ներկայացրեց հետազոտություն կատարելու և համաշխարհային գիտությանը ինտեգրվելու համար “Claritive Analytics”-ի ընձեռած հնարավորությունները: Մասնավորապես նշեց, որ շտեմարանի 72 միլիոն գրառումների մեջ կարելի է փնտրում կատարել ըստ թեմայի, հեղինակի և այլն, այնուհետև կոնկրետացնել փնտրումը և դասակարգել ըստ տարեթվի, հղումների քանակի կամ այլ ցուցանիշի: Նա հավելեց, որ նաև հետազոտողները կարող են գրանցվել համակարգում, ստանալ նույնականացման համար (ResearcherID), որի օգնությամբ համակարգը նույն ազգանունով և անվանատառերով անձանց հոդվածներն առանձնացնելիս ավելի արդյունավետ է աշխատում:

Միջոցառման վերջում մասնակիցները ստացան հավաստագրեր:

Միջազգային դպրոցի այլ մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ http://csiamconf2018.sci.am, իսկ կենտրոնի գործունեությանը՝ http://csiam.sci.am կայքերում։