Գիտական աշխարհում առկա ամենամեծ խնդիրներից մեկը գիտական գրականության ոչ բավարար հասանելիությունն է։ Հիմնական խնդիրն այն է, որ գիտական հանդեսների մեծ մասն աշխարհում վճարովի է, և մասնագիտական գրականության ձեռքբերումը, հատկապես սկսնակ հետազոտողների և ուսանողների համար, էժան հաճույք չէ, առավել ևս, որ հաճախ անհրաժեշտ է լինում ունենալ կամ գոնե կարդալ տասնյակ, եթե ոչ հարյուրավոր հոդվածներ ու գրքեր։ Մյուս կողմից, գիտական գրականության մասնավոր հրատարակչական ընկերությունները վաճառվող հոդվածների դիմաց գործնականում ոչինչ չեն վճարում դրանց իսկ հեղինակներին և վերջիններիս գրախոսներին։

Ընդհանուր առմամբ, ստեղծված փակ շղթայից դուրս գալու ելքերի որոնումը հանգեցրել է երկու զուգահեռ միտումների՝ բաց մատչելիության սկզբունքի օրինական ամրագրման շարժմանը և բաց հասանելիություն չունեցող՝ վճարովի գիտական հանդեսների թվային օրինակները համացանցային տեխնոլոգիական հնարավորությունների միջոցով «բացելու» հենային (պիրատային) նախաձեռնություններին։ Պիրատային հարթակները, որպես կանոն, ստեղծվում են անհատական նախաձեռնություններով և նպատակ ունեն գիտական գրականության շրջանառության ներկա համակարգը կազմաքանդելու միջոցով բոլորի համար մատչելի դարձնել հնարավորինս մեծ թվով գիտական հոդվածներ ու գրքեր։

 Գիտելիք բոլորին 

Գիտական գրականության ամբողջական ու զանգվածային, անվճար և ուղղակիհասանելիություն ապահովելու բարդ խնդիրն արմատապես փորձեց լուծել Ղազախստանի քաղաքացի, ազգությամբ հայ ուսանողուհի Ալեքսանդրա Էլբակյանը՝ 2011 թ․ ստեղծելով Sci-Hub կայքը։ Ղազախստանի ազգային տեխնիկական համալսարանի շրջանավարտ, տեղեկատվության պաշտպանության մասնագետ Ալեքսանդրա Էլբակյանը մասնագիտական գրականության մատչելիության խնդրին բախվել էր դեռևս իր դիպլոմային աշխատանքը գրելիս։ Մասնագիտական թվային գրականության հայթայթման ու փոխանակման առցանց համայնքերին ակտիվ մասնակցելով՝ Ալեքսանդրան որոշեց գրել հատուկ ծրագիր՝ սկրիպտ, որը թույլ կտար ավտոմատացնել ողջ գործընթացը և կայքից օգտվողի հարցումով գիտական հոդվածները ներբեռնել համապատասխան հանդեսների կայքերից։ Ներկա պահին կայքը կարող է ավելի քան 47 միլիոն հոդվածի հասանելիություն ապահովել։

Ինչպե՞ս օգտվել

Sci-Hub կայքից օգտվելու համար պարզապես անհրաժեշտ է պատճենել (copy) որևէ կոնկրետ կայքում հրապարակված, սակայն բաց հասանելիություն չունեցող (ոչ ներբեռնելի) հոդվածի էլեկտրոնային հղումը (hyperlink) և տեղադրել Sci-Hub կայքի որոնողական պատուհանում ու «բացել» հղումը։ Օրինակ, եթե անհրաժեշտ է ներբեռնել JSTOR առցանց շտեմարանում հրապարակված հետևյալ հոդվածը՝ Charles Tilly, Observations of Social Process and Their Formal Representations, Sociological Theory, Vol. 22, No. 4 (Dec., 2004), ապա պետք է պարզապես պատճենել հոդվածի հղումը, տեղադրել Sci-Hub կայքի որոնողական պատուհանում և ներբեռնել այն։ 

Որոնման այլ տարբերակ է կայքում տեղադրել գիտական հոդվածի թվային օբյեկտի նույնականացման կոդը (DOI – digital object identifier) կամ բժշկագիտական հոդվածների դեպքում՝PMID նույնականացնող կոդը։ Տեխնիկական պատճառներով ժամանակավորապես չի գործում որոնողական պատուհանում հոդվածի կամ հեղինակի անվանումով ուղղակի որոնման հնարավորությունը։

Ի՞նչ սկզբունքով է գործում Sci-Hub-ը

Կայքից օգտվողի հարցումով նախևառաջ ավտոմատ կերպով ստուգվում է հոդվածի (կամ գրքի) առկայությունը պիրատային մեկ այլ խոշոր հարթակում՝ LibGen-ում (տես ստորև), և եթե այն բացակայում է վերջինում, ապա Ալեքսանդրա Էլբակյանի ստեղծած ծրագրային ապահովումը հնարավորություն է տալիս կայքերում հրապարակված վճարովի հոդվածների բաց հասանելիության արգելափակումը շրջանցելով՝ անհրաժեշտ հոդվածը ներբեռնել համալսարանական պրոքսի-սերվերներից ու այն տրամադրել ընթերցողին։ Կայքի մուտքը պրոքսի-սերվերներ ապահովվում է տվյալ սերվերին հասանելիություն ունեցող համալսարանի գիտնականների կամ ուսանողների տրամադրած բանալի-կոդերի միջոցով։ Յուրաքանչյուր առաջին հարցումով ներբեռնված հոդվածը ներառվում է նաև LibGen կայքի շտեմարանում, և հաջորդ անգամ Sci-Hub-ը հոդվածն այդտեղից տրամադրում է ընթերցողին։ Նման համակարգը թույլ է տալիս կայքին օրական սպասարկել աշխարհի բոլոր ծայրերում ապրող օգտատերերից եկող հարյուր հազարավոր նման հարցումներ։

Sci-Hub կայքի գործունեությունն ու շարունակ համալրվող շտեմարանը չվրիպեցին հրատարակչական խոշոր ընկերությունների աչքից, որոնք տարեկան հարյուր միլիոնավոր դոլարի եկամուտ են ստանում հոդվածների վաճառքից։ 2015 թ․ խոշորագույն հրատարակչական տներից մեկը՝ հոլանդական Elsevier-ը, նաև այլ հրատարակիչների անունից Նյու Յորքի դատարանում հայց ներկայացրեց Sci-Hub-ի դեմ։ 2015 թ․ նոյեմբերին դատարանի որոշմամբ կայքի դեմ գործունեության արգելանք հաստատվեց, սակայն այն փաստացի չի գործում, քանի որ Sci-Hub-ի փաստացի գործունեության տարածքը դուրս է ԱՄՆ իրավազորությունից։ Բացի այդ, դատարանի որոշմամբ կայքը զրկվեց իր հիմնական ենթատիրույթային անվանումից (domain)՝ ԱՄՆ-ի իրավազորության տակ գտնվող sci-hub.org-ից։ Հետագայում կայքը տեղափոխվեց ․io տիրույթ, որը ևս փակվելուց հետո ներկայում գործում է .cc, .bz և .ac տիրույթներում։

Նյու Յորքի դատարանում Elsevier-ը հայց էր ներկայացրել նաև գիտական գրականության հանրայնացման մյուս խոշորագույն հարթակի՝ Library Genesis (LibGen) կայքի դեմ։ Կայքի իրավատերերը և գործունեության փաստացի հասցեն հայտնի չեն (սերվերները հավանաբար տեղակայված են Ռուսաստանում և Նիդերլանդներում)։ Library Genesis-ը գործում է և որպեսշտեմարան, և որպես բաց մատչելիության գիտական ու ոչ գիտական գրականության ներքին որոնողական համակարգ։ Ի տարբերություն Sci-Hub-ի՝ Library Genesis-ի հսկայական շտեմարանում ներառված են ինչպես գիտական հոդվածներ ու գրքեր, այնպես էլ գեղարվեստական գրականություն։ Ինչպես և Sci-Hub-ը, կայքը երկլեզու է՝ անգլերեն և ռուսերեն։ Գրականության մեծ մասը անգլալեզու է, զգալի թվով գրքեր ու հոդվածներ կան նաև ֆրանսերեն, ռուսերեն, գերմաներեն, իսպաներեն և այլ լեզուներով։

Library Genesis հարթակի շտեմարանում գրքերն ու հոդվածները խմբավորված են ըստ թեմատիկ դասակարգումների և ընդգրկում են գործնականում բոլոր գիտական ոլորտներն ու մասնագիտությունները: Առկա է ավելի քան 1 միլիոն գիտական գիրք, և շուրջ 20 միլիոն գիտական հոդված։

Ինչպե՞ս է գործում

Library Genesis կայքի շտեմարաններում գրքերը պահվում են միանգամից մի քանի հայելային սերվերներում (Libgen, Bookfi.org, Bookzz.org և այլն)։ Կայքի գլխավոր էջի որոնողական պատուհանում հնարավոր է հարցում կատարել՝ նշելով գրքի անվանումը, կամ հեղինակի անունը, կամ որևէ բանալի բառ (բառեր)։ Որոնման արդյունքում կարտածվեն հնարավոր բոլոր արդյունքները, որոնք հասանելի են հայելային սերվերներից որևէ մեկից ներբեռնելու համար (որևէ առանձին սերվերում գրքի բացակայության դեպքում հնարավոր է ներբեռնել մյուսից)։ Օրինակ, գլխավոր պատուհանում «nuclear physics» բանալի-բառերի որոնման արդյունքում հայտնաբերված 562 գրքերից մեկը՝  Advanced course in modern nuclear physics, հնարավոր է ներբեռնել ինչպես ուղղակիորեն գրքի վերնագիրը բացելիս, այնպես էլ ներքևում նշված սերվերներից որևէ մեկից։

Աղբյուրը՝ http://armscoop.com

2015-16 ուստարվա II կիսամյակում մասնաճյուղում կազմակերպվեց «Բակալավրական և մագիստրոսական կրթությունն իմ աչքերով» թեմայով քննարկում այն շրջանավարտների հետ, ովքեր ունեն բարձր առաջադիմություն և նպատակադրվել են կրթությունը շարունակել Մայր բուհի մագիստրատուրայում:

Մասնակիցները լրացրել են հարցաթերթը և առաջադրված հարցերի վերաբերյալ  բանավոր արտահայտել իրենց կարծիք-գնահատականը:

Շրջանավարտներին առաջադրվել են այսպիսի հարցեր. 1. Ընդունվելիս ի՞նչ ակնկալիքներ ունեիք Իջևանի մասնաճյուղից և որքանո՞վ արդարացան դրանք: 2. Բակալավրական կրթության շրջանակներում, ըստ Ձեզ, մասնաճյուղը կարողացա՞վ տալ բավարար գիտելիքներ ու հմտություններ՝ Ձեր մասնագիտությամբ աշխատելու համար: 3. Գնահատման գործող համակարգը, Ձեր կարծիքով, կարողացա՞վ լիարժեք բացահայտել Ձեր գիտելիքները, հմտություններն ու կարողությունները: 4. Որո՞նք են այն շարժառիթները, որոնք Ձեզ մղում են ուսումը շարունակելու մագիստրատուրայում: 5. Ընդհանրապես ի՞նչ պատկերացում ունեք մագիստրոսական կրթության, նրա նպատակների ու հնարավորությունների մասին: 6. Ցանկություն ունե՞ք հետագայում զբաղվելու ուսումնագիտական գործունեությամբ:

ՄԿՈԱ բաժնի մասնագետ, սոցիոլոգ Է.Կյուրեղյանն իրականացրել է քննարկման արդյունքների վերլուծություն, որի համաձայն՝ ԵՊՀ ԻՄ-ի՝ բարձր առաջադիմություն ունեցող շրջանավարտները միահամուռ էին այն հարցում, թե մասնաճյուղը բակալավրական կրթության շրջանակներում կարողացել է իրենց տալ բավարար գիտելիքներ և հմտություններ՝ տվյալ մասնագիտությամբ աշխատելու համար:

Նրանց գերակշիռ մասը մասնաճյուղ է ընդունվել այն նպատակով, որ պետք է ստանա որակյալ բարձրագույն կրթություն և դառնա լավ մասնագետ և խոստովանում են, որ իրենց ակնկալիքները լիովին արդարացել են:

Ըստ որոշ շրջանավարտների՝ առկա է խզում ձեռք բերված գիտելիքների ու հմտությունների միջև, մի մասն էլ կարծում է, որ գործնական պարապմունքներն ու պրակտիկաները լիարժեք չեն:

Շրջանավարտները հիմնականում բավարար պատկերացում ունեն մագիստրոսական կրթության մասին և մոտիվացված են: Գերակշիռ մասը համոզված է, որ կրթական այդ մակարդակում ձեռք են բերելու ավելի խորը և կայուն գիտելիքներ, գիտահետազոտական որակներ:

Հատկանշական է և ուրախալի, որ 20 ապագա մագիստրոսներից 11-ը ցանկություն ունեն զբաղվելու ուսումնագիտական գործունեությամբ, ընդ որում՝ չթաքցրեցին իրենց մտադրությունը՝ հնարավորության դեպքում դասավանդել սիրելի մասնաճյուղում:

«Ես սիրում եմ իմ մասնագիտությունը, ցանկանում եմ ավելի զարգացնել գիտելիքներս ու հմտություններս, իմ մասնագիտությամբ լավ աշխատանք գտնել, մրցունակ դառնալ աշխատաշուկայի համար, ինքնուրույն լիարժեք կյանքով ապրել, ինչի համար համոզված եմ, որ մագիստրոսական կրթությունը անհրաժեշտ պայմաններից մեկն է». հիմնականում նման բնույթի էին շրջանավարտների պատասխանների մեծ մասը:

Առանձին ուշադրության են արժանի գնահատման համակարգի վերաբերյալ շրջանավարտների անկեղծ պատասխանները: Առանձին մասնագիտությունների ներկայացուցիչներ մտահոգություն հայտնեցին արտադրական պրակտիկայի և գնահատման գործող համակարգի արդյունավետության մասին:

Նկատելի էր, որ ճշգրիտ գիտությունների ներկայացուցիչներն ավելի գոհ էին գործող գնահատման համակարգից, քան հումանիտար մասնագիտություններինը: Վերջիններից շատերը հավաստում էին, որ թեստային գնահատման եղանակը լիարժեքորեն չի բացահայտում ուսանողների գիտելիքները, այն դնում է սահմանների մեջ: Նույնիսկ կարծիք եղավ այն մասին, թե թեստերը ավելի են ուսանողին բթացնում: Ասվում էր, որ ազատ շարադրանքն ավելի մեծ հնարավորություն է տալիս գիտելիքները դրսևորելու: Պարզ է մի բան. եթե կանոնակարգը թույլ է տալիս, կարելի է ավելի ճկուն վերաբերվել գնահատման համակարգին, տարբերակված մոտեցում ցուցաբերել գնահատման մեթոդի ընտրության հարցում:

Ուսումնական տարվա վերջում ՄԿՈԱ բաժնի կողմից անցկացվում է մասնաճյուղի շրջանավարտների համատարած հարցում, որի արդյունքները համադրելով վերոնշյալ քննարկման արդյունքների հետ՝ կարելի է հիմնավոր պատկերացում կազմել մասնաճյուղում ստացած կրթությունից շրջանավարտների բավարարավածության վերաբերյալ:

«Յավրուհրատ»-ն առցանց նախագիծ է, մասնագիտանում է հայերեն էլեկտրոնային գրքերի հրատարակության ոլորտում։ Հիմնվել է 2012 թվականին։ Հրատարակչության գրքերը տարածվում են անվճար և վաճառվում են։

Էլեկտրոնային ֆորմատի գրքերն ընթերցելու համար անհրաժեշտ է ներբեռնել հետևյալ ծրագրերը:

Անվճար գրքեր

• Կոստան Զարյան, «Տատրագոմի հարսը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Հովհաննես Գրիգորյան, «Երբեք չմեռնես — ահա թե ինչ կասեմ քեզ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի – Google Play)
• Հակոբ Մնձուրի, «Կռունկ, ուստի՞ կուգաս», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Աստրիդ Լինդգրեն, «Ավազակի դուստր Ռոնին», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վազգեն Սարգսյան, «Հացի փորձություն», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Արմեն Հայաստանցի, «Մայրենիք. Դրոշ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի– Apple iBooks)
• Կարէն Ա. Սիմոնեան, «Մեր իսկական դասը մայրամուտից յետոյ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի – Google Play)
• Հերման Հեսսե, «Սիդհարթա», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ժբրան Խալիլ Ժբրան, «Մարգարեն», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի – Google Play)
• Գաբրիել Գարսիա Մարկես, «Մի հայտարարված սպանության խրոնիկա», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Մեսրոպ Հարությունյան, «Աբկայ. մեռնելու պարունակները», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի – Google Play – Apple iBooks)
• Մեսրոպ Հարությունյան, «Հետհեղափոխությունն՝ իր եզրերով», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի – Google Play – Apple iBooks)
• Լևոն Խեչոյան, «Խնկի ծառեր», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի – Google Play – Apple iBooks)
• Լիլիթ Գալստյանի թարգմանությամբ, «XX դարի անգլիագիր արձակ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի )
• Վիկտոր Հյուգո, «Գավրոշ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վիլյամ Գոլդինգ, «Ճանճերի տերը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ալբեր Կամյու, «Անկում», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ալբեր Կամյու, «Օտարը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Գևորգ Էմին, «Հավերժի ճամփորդը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ռեյ Բրեդբերի, «451° ըստ Ֆարենհայթի», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ռեյ Բրեդբերի, «Կնոջ ճիչը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ռեյ Բրեդբերի, «Երկրացիները», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Էռնեստ Հեմինգուեյ, «Ծերունին և ծովը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Էռնեստ Հեմինգուեյ, «Կիլիմանջարոյի ձյուները», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ջորջ Օրվել, «Անասնաֆերմա», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ֆրանսուազ Սագան, «Բարև թախիծ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ջեյմս Ջոյս, «Դուբլինցիներ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Պաուլո Կոելյո, «Ալքիմիկոսը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Թոմաս Վուլֆ, «Երկրի ոստայնը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Կոբո Աբե, «Ավազուտների կինը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վահե Քաչա, «Ակն ընդ ական», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վահե Քաչա, «Գիշատիչների խնջույքը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վահե Քաչա, «Գավազանը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վահե Քաչա, «Արարչի ութերորդ օրը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վահե Քաչա, «Դևը արթնացավ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Նորայր Ադալյան, «Սև քառակուսի կարմիր անապատում», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Արտաշես Քալանթարյան, «Խոստովանություն», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Արտաշես Քալանթարյան, «Մարաթոն», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Չարլզ Դիկենս, «Սուրբ Ծննդեան երգը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վիլյամ Սարոյան, «Մարդկային կատակերգություն, (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Անտուան դը Սենտ Էքզյուպերի, «Փոքրիկ իշխանը» (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ռիչարդ Բախ, «Ջոնաթան Լիվինգսթոն անունով ճայը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ռիչարդ Բախ «Պատրանքներ։ Ակամա Փրկչի արկածները», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)

Լավագույն պատմվածքի մատենաշար

• Շերվուդ Անդերսոն, «Թենդի», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Գի դը Մոպասան, «Վալտեր Շնաֆսի արկածը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Հերբերտ Ուելս, «Անտառի գանձը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ջեկ Լոնդոն, «Ոսկե կիրճը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Օ’Հենրի, «Վերջին տերևը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Էրսկին Քոլդուել, «Տաք գետը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ս. Լեմ, Ա. Իննես, «Գիտա֊ֆանտաստիկ երկու պատմվածք», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Ջերոմ Սելինջեր, «… Եվ այդ շուրթերը, աչքերը կանաչ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Մարկ Տվեն, «Իմ ժամացույցը», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)
• Վոլֆգանգ Բորխերտ, «Բիլբրուկ», (եՓաբ – Քինդլ Մոբի)

Գրքեր առցանց գրախանութներում

• Կոմիտաս, «Բանաստեղծություններ» – Google Play
• Օսկար Ուայլդ, «Հեքիաթներ» – Google Play
• Կնուտ Համսուն, «Սով» – Google Play
• Կնուտ Համսուն, «Պան» – Google Play
• Լեռ Կամսար, «Կարմիր օրեր» – Google Play – Amazon
• Լեռ Կամսար, «Խաղք ու Խայտառակ աշխարհ» – Google Play
• Վահան Թոթովենց, «Հրկիզված թղթեր» – Google Play
• Վահան Թոթովենց, «Ամերիկա» – Google Play
• Վահան Թոթովենց, «Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա» – Google Play
• Երվանդ Օտյան, «Ընկեր Բ. Փանջունի» – Google Play
• Խաժակ Գյուլնազարյան, «Ինչ-որ տեղ վերջանում էր հորիզոնը», Google Play – Amazon
• Վահան Երկնեշյան, «Մերթ ինձ, մերթ քեզ կամ երկնագույն Ռոնդո» – Google Play – Amazon –Apple iBooks
• Վանո Սիրադեղյան, «Ձեռք ետ տար ցավի վրայից» – Google Play – Amazon
• Վանո Սիրադեղյան, «Ծանր Լույս» – Google Play – Amazon
• Վանո Սիրադեղյան, «Շատ չհամարվի» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Վանո Սիրադեղյան, «Կիրակի» – Google Play – Apple iBooks
• Արմեն Օհանյան, «Կիկոսի մահը» – Google Play – Apple iBooks
• Տաիշա Աբելար, «տղա հավանելու վերջը» – Google Play – Amazon
• Էդուարդ Հարենց, «Լեթարգիական արթնություն» – Google Play – Amazon
• Դիեգո Տատյան, « Հետմիջօրե» – Google Play – Amazon
• Առաքել Սեմիրջյան, «Օրիոնի գոտի» – [ Google Play] – Amazon – եՓաբ – Քինդլ Մոբի
• Առաքել Սեմիրջյան, «The Least of the Minority» – [ Google Play] – Amazon
• Լիլիկ Ստեփանյան, «Երկնքից երեք հեքիաթ ընկավ» – Google Play – Amazon
• Գևորգ Տեր-Գաբրիելյան, «Հրապարակ նկուղ» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Ֆեթհիյե Չեթին, «Մեծ մայրս» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Ղազարոս Աղայան, «Հեքիաթներ» – Google Play – Apple iBooks
• Վահան Տերյան, «Բանաստեղծություններ» – Google Play
• Վահան Տերյան, «Գիշեր և հուշեր» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Վահան Տերյան, «Մթնշաղի անուրջներ» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Հակոբ Պարոնյան, «Քաղաքավարութեան վնասները» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Հակոբ Պարոնյան, «Մեծապատիվ մուրացկանները» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Պ. Մեսրոպյան, «Ռոբին Հուդ» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Եղիշե Չարենց, «Երկիր Նաիրի» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Հովհաննես Թումանյան, «Հեքիաթներ» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Հովհաննես Թումանյան, «Բալլադներ» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Հովհաննես Թումանյան, «Պոեմներ» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Հովհաննես Թումանյան, «Սասունցի Դավիթը» – Google Play – Amazon – Apple iBooks
• Րյունոսկե Ակուտագավա, «Թավուտում» – Google Play – Apple iBooks

Աղբյուրը՝ http://armscoop.com

 Զանգվածային բաց առցանց դասընթացների (MOOC) գրեթե բոլոր հարթակներում աշխարհի առաջատար համալսարաններն առաջարկում են ինֆորմատիկայի, ծրագրավորման հիմունքների և ծրագրավորման տարբեր լեզուների վերաբերյալ դասընթացներ ու առցանց դասախոսություններ ինչպես փորձառու մասնագետների, այնպես էլ սկսնակների և նույնիսկ որևէ փորձ չունեցողների համար։ 

ArmScoop-ն ընտրել և մեկ փաթեթով ներկայացնում է սկսնակների համար նախատեսված նմանատիպ լավագույն առցանց դասընթացները։

Անհրաժեշտ է նկատի ունենալ, որ դասընթացների մեծ մասը ամբողջովին անվճար է․ մյուսներին հնարավոր է մասնակցել երկու տարբերակով՝ անվճար եղանակով, որի դեպքում հասանելի են դասընթացի հիմնական նյութերը, և ընտրելով վճարովի փաթեթը, որը հնարավորություն է տալիս, ուսումնական տեսանյութերից բացի, ձեռք բերել գնահատվող նյութերը, ստանալ ամփոփիչ գնահատական և հավաստագիր։ Գրեթե բոլոր դասընթացները փոխներգործուն են և ներառում են «համակուրսեցիների» ֆորումները, որտեղ կարող են քննարկվել դասերի արդյունքները ու դասընթացին վերաբերող այլ հարցեր։ Մասնակցելու համար անհրաժեշտ է գրանցվել համապատասխան հարթակում (ստեղծել անհատական հաշիվ), ապա մուտք գործել և բացել ընտրված դասընթաց(ներ)ը։ 

Ինֆորմատիկա 101 ⇒

հարթակում հասանելի է Սթենֆորդի համալսարանի կողմից պատրաստված «Ինֆորմատիկա 101» դասընթացը, որը նախատեսված է նախնական գիտելիքներ ու փորձառություն չունեցող լսարանի համար՝ սովորեցնելու ինֆորմատիկայի և համակարգչային գիտության հիմունքները։ 

Մեկնարկը․ դասընթացի նյութերը առնվազն մինչև 2016 թ․ սեպտեմբերի 1-ը հասանելի են ինքնուրույն ուսուցման համար
Տևողությունը․ 6 շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 3-5 ժամ 
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Ինֆորմատիկայի ներածություն ⇒

հարթակում Հարվարդի համալսարանի կողմից առաջարկվող դասընթացը վերաբերում է ինֆորմատիկայի և ծրագրավորման հիմնական սկզբունքերին և նախատեսված է  ինչպես ծրագրավորման փորձ չունեցողների, այնպես էլ սկսնակների համար։ Ընդգրկում է թեմաների լայն շրջանակ՝ C, PHP, և JavaScript լեզուներ, ինչպես նաև SQL, CSS և HTML, ալգորիթմներ, տվյալների կառուցվածքներ, ծրագրային ապահովման ճարտարագիտություն, անվտանգություն, վեբ առաջխաղացում և այլն։

Մեկնարկը․  դասընթացի նյութերը մշտապես հասանելի են ինքնուրույն ուսուցման համար
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ 9 առաջադրանք և 1 վերջնական նախագիծ
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Ծրագրավորման հիմունքներ ⇒

հարթակում Բոմբեյի հնդկական տեխնոլոգիական ինստիտուտի (IIT Bombey) կողմից առաջարկվող դասընթացը ներկայացնում է ինֆորմատիկայի և ծրագրավորման հիմնական հասկացությունները՝ սկսած ալգորիթմներից։ Հիմնական նպատակն է զարգացնել մասնակիցների կարողությունները՝ գրելու համակարգչային գործնական խնդիրներ լուծելուն ուղղված ծրագրեր։

Մեկնարկը․ դասընթացի նյութերը մշտապես հասանելի են ինքնուրույն ուսուցման համար
Տևողությունը․ 9 շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 8 ժամ
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Սովորել ծրագրավորում․ հիմունքներ ⇒

հարթակում Տորոնտոյի համալսարանի մասնագետների կողմից առաջարկվող դասընթացը նախատեսված է նրանց համար, ովքեր նախկինում երբեք ծրագիր չեն գրել։ Դասընթացը ներկայացնում է ծրագրավորման հիմնարար տարրերն ու բաղադրիչները և սովորեցնում է գրել օգտակար ծրագրեր՝ Python լեզվի օգտագործմամբ։ 

Մեկնարկը․  դասընթացի նյութերը մշտապես հասանելի են ինքնուրույն ուսուցման համար
Տևողությունը․ 10 շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 6-8 ժամ 
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Ծրագրավորում բոլորի համար․ սկսել Python լեզվից ⇒

հարթակում Միչիգանի համալսարանի մասնագետների կողմից առաջարկվող դասընթացը հնարավորություն կտա մասնակիցներին՝ սովորելու ծրագրավորման հիմունքները Python լեզվի օգտագործմամբ։ Համակարգչային չափավոր հմտություններին տիրապետող յուրաքանչյուր ոք կարող է հեշտորեն մասնագիտանալ դասընթացի նյութերի միջոցով։

Մեկնարկը․ հունիսի 13-ին
Տևողությունը․ 7 շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 2-4 ժամ 
Արժեքը․ անվճար կամ ձեռք բերելով ամբողջական փաթեթը
Լեզուն․ անգլերեն

Ինֆորմատիկայի և ծրագրավորման ներածություն․ Python ⇒

հարթակում Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի մասնագետների կողմից առաջարկվող դասընթացը նախատեսված է ծրագրավորման փորձ չունեցողների համար և մասնակիցներին հնարավորություն կտա սովորել օգտակար ծրագրեր գրել, ինչպես նաև ինֆորմատիկայի ու ծրագրավորման վերաբերյալ նախնական հիմնարար գիտելիքներ ձեռք բերելով՝ հետագայում խորացնել իրենց հմտությունները։ 

Մեկնարկը․ հունիսի 7-ին (նյութերը հասանելի են նաև ավելի ուշ միանալու դեպքում)
Տևողությունը․ 9 շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 15 ժամ 
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

HTML և CSS սկսնակների համար ⇒

Համացանցում գրեթե յուրաքանչյուր կայքէջ գրված է HTML լեզվով, իսկ կայքէջի ոճավորման համար օգտագործվում է CSS-ը (Cascading Style Sheets, կասկադային ոճաթերթ)։   հարթակի կողմից առաջարկվող այս դասընթացը մասնակիցներին գիտելիքներ ու հմտություններ կտա HTML-ի և CSS-ի վերաբերյալ՝ հիմքից կայքէջեր ստեղծելու (գրելու) և դրանք ոճավորելու համար։ Դասընթացն անվճար է և մշտապես հասանելի է ինքնուրույն ուսուցման համար. լեզուն՝ անգլերեն։

JavaScript ⇒

HTML-ը և CSS-ը բավական հարմար են ստատիկ կայքեր պատրաստելու համար, մինչդեռ JavaScript ծրագրավորման լեզուն մեծացնում է կայքէջի հնարավորությունները՝ դարձնելով այն ավելի ժամանակակից ու շարժուն, գործառական (ֆունկցիոնալ) և փոխներգործուն.  հարթակի կողմից առաջարկվող անվճար դասընթացը հնարավորության է տալիս յուրացնելու JavaScript-ը։ Դասընթացը մշտապես հասանելի է ինքնուրույն ուսուցման համար. լեզուն՝ անգլերեն։

Գծային և ամբողջ-թվային ծրագրավորում ⇒

հարթակում Կոլորադոյի համալսարանի մասնագետների կողմից առաջարկվող դասընթացը վերաբերում է մաթեմատիկական օպտիմիզացիայի (լավարկման) հիմունքներին։ Դասընթացը ներառում է գծային և ամբողջ-թվային գծային ծրագրավորման տեսության ու ալգորիթմների վերաբերյալ մի շարք հիմնարար թեմաներ։ 

Մեկնարկը․ գրանցված մասնակիցները կտեղեկացվեն դասընթացի անցկացման հաջորդ փուլի ժամկետի վերաբերյալ
Տևողությունը․ 7 շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 5-7 ժամ 
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Ալգորիթմներ․ մաս 1 ⇒ , մաս 2 ⇒

հարթակում Փրինստոնի համալսարանի մասնագետների կողմից առաջարկվող դասընթացը նախատեսված է Java լեզվով ծրագրավորման նախնական փորձ ունեցողների համար և ներառում է Java լեզվին առնչվող ալգորիթմների և տվյալների կառուցվածքի վերաբերյալ մի շարք թեմաներ։ Դասընթացը բաղկացած է դասախոսությունների տեսանյութերից և փոխներգործուն գործնական վարժություններից։

Մեկնարկը․  դասընթացի նյութերը մշտապես հասանելի են ինքնուրույն ուսուցման համար 
Տևողությունը․ 6-ական շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 6-12 ժամ 
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Ալգորիթմներ․ նախագծում և վերլուծություն (մաս 1 ⇒, մաս 2 ⇒)

հարթակում Սթենֆորդի համալսարանի կողմից առաջարկվող դասընթացը հնարավորություն կտա սովորելու ծրագրավորման ալգորիթմների նախագծման վերաբերյալ մի շարք հիմնարար սկզբունքներ ու հմտություններ։ Նախատեսված է ծրագրավորման տարրական փորձ ունեցողների համար (C, Java կամ Python լեզուներով)։ 

Մեկնարկը․  դասընթացի նյութերը մշտապես հասանելի են ինքնուրույն ուսուցման համար 
Տևողությունը․ 6-ական շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 5-7 (մաս 1) և 6-10 ժամ (մաս 2)
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Մոտարկման ալգորիթմներ․ մաս 1 ⇒ , մաս 2 ⇒ 

հարթակում ֆրանսիական Բարձրագույն նորմալ դպրոցի (École normale supérieure) կողմից առաջարկվող դասընթացը վերաբերում է գծային ծրագրավորման և մասնավորապես մոտարկման ալգորիթմների խնդիրներին։

Մեկնարկը․  հունիսի 20-ին
Տևողությունը․ 5 և 4 շաբաթ
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Օբյեկտ-կողմնորոշված ծրագրավորում․ Java  ⇒

Ինչպե՞ս է ստեղծված Google-ի պես հսկայական որոնողական համակարգը․ ինչպե՞ս մշակել ալգորիթմներ ու ստեղծել բարդ նախագծեր (թեկուզև ոչ Google-ի չափ բարդ)։  հարթակում Կալիֆորնիայի համալսարանի (Սան Դիեգո) կողմից առաջարկվող Java լեզվով օբյեկտ-կողմնորոշված ծրագրավորման դասընթացը մասնակիցներին հնարավորություն կտա ոչ միայն հասկանալու այս հարցերի պատասխանը, այլև ձեռք բերելու հիմնարար գիտելիքներ ու հմտություններ։

Մեկնարկը․ հունիսի 20-ին 
Տևողությունը․ 6 շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 4-6 ժամ
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Օբյեկտ-կողմնորոշված ծրագրավորում ⇒

հարթակում Բոմբեյի հնդկական տեխնոլոգիական ինստիտուտի (IIT Bombey) կողմից առաջարկվող դասընթացը նվիրված է Օբյեկտ-կողմնորոշված ծրագրավորման հիմունքներին, մեթոդներին և մի շարք հասկացությունների՝ դաս, պոլիմորֆիզմ և այլն։ 

Մեկնարկը․ դասընթացի նյութերը մշտապես հասանելի են ինքնուրույն ուսուցման համար
Տևողությունը․ 4 շաբաթ
Մասնակցի ներգրավվածությունը․ շաբաթական 8 ժամ
Արժեքը․ անվճար
Լեզուն․ անգլերեն

Աղբյուրը՝ harmscoop.com